TSUE: Podatnicy powinni mieć możliwość odliczenia VAT bez względu na wysokość sprzedaży

Spółka Vigna Ottieri Srl (zwana dalej:spółką Vigna) była spółką prawa włoskiego prowadzącą działalność gospodarczą w zakresie produkcji i sprzedaży wina w regionie Kampania (Włochy).

W dniu 22 grudnia 2010 r. organ podatkowy doręczył spółce Vigna decyzję określającą wysokość zobowiązania podatkowego, w której wskazano w szczególności, że spółka ta została uznana za spółkę nieprowadzącą działalności (zwaną: spółką fasadową) za okres rozliczeniowy 2008 ze względu na to, że zgłoszona przez tę ostatnią kwota transakcji objętych podatkiem należnym była niższa od określonego we włoskich przepisach progu (art. 30 włoskiej ustawy nr 724 - środki racjonalizacji finansów publicznych z  23 grudnia 1994 r., dodatek zwyczajny do GURI nr 174 z 30 grudnia 1994 r.).

Zgodnie przywołanym przepisem prawa włoskiego spółki akcyjne, spółki komandytowo-akcyjne, spółki z ograniczoną odpowiedzialnością, spółki jawne i spółki komandytowe, jak również wszelkiego rodzaju spółki i podmioty niebędące rezydentami, posiadające stałe miejsce prowadzenia działalności gospodarczej na terytorium kraju uznaje się, z zastrzeżeniem dowodu przeciwnego, za nieprowadzące działalności, jeżeli całkowita kwota dochodów, wzrostu wartości zapasów i zysków, z wyłączeniem tych nadzwyczajnych, wynikająca z rachunku zysków i strat, gdy ten jest obowiązkowy, jest niższa niż suma kwot uzyskanych przez zastosowanie wskazanych tam wartości procentowych.

Istotne jest, że w przypadku spółek i podmiotów nieprowadzących działalności ewentualna nadwyżka podatku wynikająca z deklaracji VAT nie podlega zwrotowi ani nie może być przedmiotem kompensaty lub przeniesienia.Jeżeli przez trzy kolejne okresy rozliczeniowe spółka lub podmiot nieprowadzący działalności nie dokona transakcji istotnych dla celów VAT na kwotę nie mniejszą niż kwota wynikająca z zastosowania odpowiedniej wartości procentowej, o której mowa tym przepisie, taka ewentualna nadwyżka podatku nie może zostać przeniesiona na kolejne okresy rozliczeniowe w celu kompensaty VAT podlegającego zapłacie za następne okresy rozliczeniowe.

Spółka wniosła przewidziane włoskim prawem środki prawne przeciwko niekorzystnej dla niej decyzji, w tym skargę kasacyjną do sądu kasacyjnego. Sąd ten powziął wątpliwość co do zgodności prawa włoskiego z prawem europejskim w zakresie skutkujących wydaniem zaskarżonej decyzji i zwrócił się do Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej z pytaniem prejudycjalnym mającym na celu ich wyjaśnienie.

Wyrokiem z 7 marca 2024 r. Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej (sprawaC-341/22,) orzekł, że:

1) Artykuł 9 ust. 1 dyrektywy Rady 2006/112/WE z 28 listopada 2006 r. w sprawie wspólnego systemu podatku od wartości dodanej należy interpretować w ten sposób, że nie może prowadzić do pozbawienia statusu podatnika podatku od wartości dodanej (VAT) osoby, która w danym okresie rozliczeniowym dokonuje transakcji opodatkowanych VAT, których wartość ekonomiczna nie osiąga progu określonego w przepisach krajowych, odpowiadającego racjonalnie oczekiwanej stopie zwrotu z aktywów, którymi osoba ta dysponuje.

2) Artykuł 167 dyrektywy 2006/112, a także zasady neutralności VAT i proporcjonalności należy interpretować w ten sposób, że sprzeciwiają się one przepisom krajowym, na mocy których podatnik jest pozbawiony prawa do odliczenia naliczonego VAT ze względu na to, że kwota transakcji opodatkowanych VAT dokonanych przez tego podatnika na późniejszym etapie obrotu została uznana za niewystarczającą.

Nie tylko polski ustawodawca ma problemy z prawidłową implementacją przepisów dyrektywy 112 do krajowego porządku prawnego. Problemy te mają również inne państwa, w tym przypadku Włochy.

Przypomnieć trzeba, że dyrektywa 112 tworzy wspólne ramy opodatkowania VAT na terytorium całej Unii Europejskiej, co ma istotne znaczenie dla istnienia wspólnego rynku.

Aby zagwarantować swobodny przepływ towarów i usług na terenie UE przepisy prawa, zwłaszcza gdy idzie o podatek od wartości dodanej, muszą realizować cele określone w dyrektywie 112, do których, należy przede wszystkim zasady neutralności i proporcjonalności.

Zasadę proporcjonalności określa art. 5 ust. 4 Traktatu o Unii Europejskiej. Ma ona na celu wyznaczenie działań podejmowanych przez instytucje Unii Europejskiej w ramach określonych granic. Warto pamiętać, że zgodnie z zasadą proporcjonalności zasadą środki podjęte przez UE muszą być odpowiednie i konieczne, by doprowadzić do zamierzonego celu. Zasada neutralności zaś oznacza, ze podatnik nie może być obciążony ciężarem podatku VAT naliczonego w poprzednim stadium obrotu, aby podatek ten nie stał się kaskadowy, co ma szczególne znaczenie dla zapobiegania gwałtownemu przyrostowi cen.

Warto więc, aby podatnicy pamiętali o wyroku TSUE, który ponownie przypomniał państwom członkowskim UE o zasadach, na których oparta jest wspólnota i wnioskach wynikających z tego .in.. dla zachowania statusu podatnika.

Wnioski te mogą być istotne i potrzebne m.in. polskim podatnikom podatku VAT, którzy borykają się z rygorystycznymi przepisami polskiego prawa podatkowego pozwalającymi m.in. na wykreślenie ich z rejestru podatników VAT z uwagi na brak aktywności i konieczność podjęcia w związku z tym wielu niejednokrotnie uciążliwych starań zmierzających do odzyskania tego statusu.

Problemy te spotęgowane zostały niedawną uchwałą NSA podjętą 23 października 2023 r. (sygn. akt I FPS 3/23). Zgodnie z nią wykreślenie podatnika z rejestru podatników czynnych podatku od towarów i usług w trybie art. 96 ust. 9 pkt 5 ustawy o VAT następuje poprzez dokonanie czynności materialno-technicznej. Taki sposób wykreślenia z rejestru pozbawia podatnika prawa do ochrony jego praw, których mógłby dochodzić w toku postępowania podatkowego, ze szczególnym uwzględnieniem odwołania się do innego organu podatkowego a następnie wniesienia skargi do sądu administracyjnego.

Być może orzeczenie TSUE stanowić będzie asumpt do podjęcia nowej uchwały, w składzie całej Izby Finansowej NSA. Wyrok powinien jednak przede wszystkim dostarczyć argumentów tym podatnikom, których specyfika działalności skutkuje transakcjami małej wartości. Taka sytuacja nie powinna pozbawiać ich prawa do podatku naliczonego, a więc godzić w zasadę neutralności i nie powinna, zgodnie z zasadą proporcjonalności, stanowić powodu do ingerencji organów podatkowych w interesy podatników.

Źródło: Wyrok TSUE z 7 marca 2024 r. w sprawie C-341/22