Kary umowne za wadliwe przygotowanie wysyłki towaru – czy można zaliczyć do kosztów podatkowych

Podatnik PIT, wspólnik spółki jawnej, prowadzącej działalność gospodarczą w zakresie: sprzedaż hurtowej i detalicznej towarów, a także transportu i ich magazynowania zwrócił się do dyrektora Krajowej Informacji podatkowej z wnioskiem o wydanie interpretacji indywidualnej. Sprawa dotyczyła możliwości zaliczenia do kosztów uzyskania przychodów kar umownych naliczanych za wadliwe zabezpieczenie, opakowanie i dostarczenie towaru.

Warto przypomnieć, że spółka jawna jest transparentna podatkowo, co oznacza, że podatnikiem podatku PIT nie jest ta spółka, lecz jej wspólnicy (z wyjątkiem przewidzianych w ustawie o CIT, który w sprawie nie miał miejsca). Wnioskodawca posiada udział w zyskach i stratach spółki w wysokości 99,8% i wybrał opodatkowanie podatkiem liniowym). Podatnik był więc bezpośrednio zainteresowany skutkami podatkowymi transakcji dokonywanych przez spółkę, której jest wspólnikiem.

Spółka jawna dokonuje zaś wewnątrzwspólnotowych dostaw towarów na rzecz zagranicznych podmiotów. W ramach działań mających na celu ogólne zwiększenie obrotów spółka zawarta z portalem sprzedażnym porozumienie, zgodnie z którym portal ma prawo do zwrotu spółce na jej koszt produktów, które są: uszkodzone, wadliwe, niezadowalającej jakości, lub które nie nadają się do żadnych celów, których sprzedawca zażądał w momencie dostawy, nie są zgodne z ustalonymi specyfikacjami, gwarancjami, podlegają wycofaniu od konsumentów. Gdy dostarczony towar nie spełni wytycznych spółka jest obciążana przez BA dodatkowymi opłatami (tzw. "chargebacks").

W związku z możliwością naliczania opłat dodatkowych nie dotyczących wad samych towarów, lecz usług związanych z tymi towarami podatnik zapytał dyrektora Krajowej Informacji podatkowej,  czy opłaty dodatkowe ponoszone przez spółkę jawną na rzecz portalu sprzedażowego stanowią dla niego koszty uzyskania przychodu.

Podatnik uważał, że ma prawo do zaliczania w ciężar kosztów podatkowych opłat dodatkowych ponoszonych przez spółkę na rzecz portalu. W jego ocenie ponoszone przez spółkę opłaty dodatkowe spełniają ustawowe warunki klasyfikowania wydatków do kosztów uzyskania przychodów, tj. mają związek z uzyskiwanymi przez niego przychodami i nie zostały przez ustawodawcę wyłączone z kosztów podatkowych, w szczególności nie mieszczą się w zakresie regulacji art. 23 ust. 1 pkt 19 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych (dalej: ustawa o PIT).

Organ podatkowy nie zgodził się ze stanowiskiem podatnika, twierdząc, że art. 23 ust. 1 pkt 19 ustawy o PIT wyklucza z kosztów uzyskania przychodów kary umowne i odszkodowania wyłącznie z tytułów w nim wymienionych i odnosi się do odszkodowań z tytułu niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania przez dłużnika, a zatem świadczeń rekompensujących tzw. szkodę kontraktową.

Zdaniem organu wydatki na pokrycie not obciążeniowych za dostarczane towary do sprzedaży przez portal sprzedażowy, które nie spełniają wymagań portalu, mieszczą się w katalogu kar umownych i odszkodowań wyłączonych z kosztów uzyskania przychodów w świetle art. 23 ust. 1 pkt 19 ustawy o PIT.

Podatnik zaskarżył niekorzystną dla siebie interpretację podatkową do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Łodzi, który wyrokiem z  2 lutego 2021 roku (sygn. akt I SA/Łd 629/20) uchylił zaskarżoną interpretację.

Zdaniem sądu art. 23 ust. 1 pkt 19 ustawy o PIT dotyczy zdarzeń spowodowanych wadliwością towaru, to znaczy, że wada towaru jest w tym przypadku podstawową przyczyną eliminacji kar umownych z kosztów podatkowych. Przepis ten nie obejmuje przypadków niewłaściwego/wadliwego przygotowania wysyłki towaru, a tego dotyczą opłaty dodatkowe będące przedmiotem wniosku.

Wyrok WSA w Łodzi zaskarżył dyrektor Krajowej Informacji podatkowej do Naczelnego Sądu Administracyjnego, który wyrokiem z 13 lutego 2024 r. (sygn. akt II FSK 666/21) oddalił skargę kasacyjną tego organu.

NSA, podobnie jak sąd pierwszej instancji, wyjaśnił, że art. 23 ust. 1 pkt 19 ustawy o PIT dotyczy zdarzeń spowodowanych wadliwością towaru. Przepis ten nie obejmuje przypadków niewłaściwego przygotowania wysyłki towaru, a tego dotyczą opłaty dodatkowe będące przedmiotem wniosku.

Zapadłe w sprawie rozstrzygnięcia stanowią istotny wkład w zagadnienie wykładni prawa podatkowego, zwłaszcza na styku innych dziedzin prawa, a w szczególności prawa cywilnego. Sądy administracyjne nie zgodziły się na wyciągnięcie niekorzystnych dla podatnika wniosków z przepisu prawa podatkowego odnoszącego się do wad towarów, z uwagi na enigmatyczną zasadę autonomii prawa podatkowego i odejście od reguł wykładni językowej. Co miało doprowadzić do rozszerzenia zakresu stosowania art. 23 ust. 1 pkt 19 ustawy o PIT również na wadliwość usług związanych z samymi towarami w sytuacji, gdy towary te wad były pozbawione.

Należy pamiętać, że wyroki sądów rozstrzygają indywidualną i konkretną sprawę podatnika, co nie pozwala przyjąć, iż kolejny wyrok również będzie korzystny dla innego podatnika. Jednak  uzasadnienia, zwłaszcza prawomocnych wyroków mogą dostarczyć argumentacji w sporach z organami podatkowymi. Organy podatkowe próbują ograniczać prawa podatników nie tylko do rozliczania kosztów uzyskania przychodów, ale też  innych uprawnień, np. wynikających z ulg podatkowych.

Warto zatem zapamiętać sygnatury omawianych wyroków i sięgać do nich nie tylko w przypadku kar umownych za wady usług związanych z towarami, lecz także w innych sprawach, w których organy podatkowe próbują nakładać na podatników obowiązki niewynikające z ich uprawnień.

Źródło: wyrok NSA z 13 lutego 2024 r. (sygn. akt II FSK 666/21)